13 kwietnia 2018 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, która wprowadziła m.in. zmiany w zakresie przedawnienia roszczeń. 28 maja 2018 r. ustawa została podpisana przez Prezydenta RP. Nowelizacja wchodzi w życie 9 lipca br. Poniżej przedstawione zostały najważniejsze zmiany, które wprowadza nowelizacja.

Terminy przedawnienia

• Skróceniu z 10 do 6 lat uległ ogólny termin przedawnienia z art. 118 Kodeksu cywilnego dotyczący roszczeń konsumentów lub osób prywatnych.
• Zmianie nie uległ 3-letni termin przedawnienia dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
• Skrócony został termin przedawnienia roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczeń stwierdzonych ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd (art. 125 § 1 Kodeksu cywilnego). Po 9 lipca zamiast 10 lat wyniesie on 6 lat.
• Zmieniony został sposób wyznaczania końca terminu przedawnienia – zgodnie z nowymi przepisami koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Zatem gdy termin przedawnienia wynosi co najmniej 2 lata, roszczenie zawsze przedawniać się będzie z końcem 31 grudnia danego roku (np. 3–letni bieg terminu przedawnienia liczony od dnia 10 lipca 2018 roku, upłynie z końcem 31 grudnia 2021 roku – w takim przypadku de facto termin przedawnienia wynosić będzie ponad 3 lata).

Zarzut przedawnienia

• W przypadku roszczeń przeciwko przedsiębiorcy lub osobie fizycznej (gdy stronami postępowania są osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej) nadal obowiązuje zasada, że do sądu mogą być kierowane sprawy niezależnie od tego czy roszczenie strony już przedawniło czy też nie. Do uchylenia się od zaspokojenia przedawnionego roszczenia konieczne jest podniesienie przez przeciwnika procesowego zarzutu przedawnienia. Sąd nie będzie badał tej kwestii z urzędu.
• Zmianie uległy natomiast przepisy w zakresie badania przedawnienia roszczeń przysługujących wobec konsumentów. Art. 22¹ Kodeksu cywilnego wskazuje, że za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

W tym zakresie wprowadzono uregulowanie, zgodnie z którym:

• po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi – oznacza to, że sąd z urzędu będzie badał termin przedawnienia (art. 117 § 2¹ Kodeksu cywilnego).
• w wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności (art. 117¹1 Kodeksu cywilnego).

Zgodnie z art. 117¹ § 2 Kodeksu cywilnego korzystając z uprawnienia, o którym mowa w § 1, sąd powinien rozważyć w szczególności:

• długość terminu przedawnienia;
• długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia;
• charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.

Wymogi formalne pozwu

Art. 2 pkt 1 ustawy nowelizującej wprowadza dodatkowy wymóg formalny pozwu w sprawach o zasądzenie roszczenia (nie dotyczy on zatem m.in. spraw o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego  oraz spraw o ustalenie stosunku prawnego lub prawa). Zgodnie z tym przepisem, w art. 187 kodeksu postępowania cywilnego w § 1 po pkt 1 dodany zostanie pkt 1¹ w brzmieniu: oznaczenie daty wymagalności roszczenia w sprawach o zasądzenie roszczenia.

Wobec powyższego, po wejściu w życie nowelizacji, każdy pozew w sprawie o zasądzenie roszczenia powinien zawierać informację kiedy to roszczenie stało się wymagalne. W przypadku braku takiej informacji, sąd wezwie stronę powodową do uzupełnienia braku formalnego w tym zakresie.

Przepisy przejściowe

Przepisy przejściowe zostały uregulowane w art. 5 ustawy nowelizującej z dnia 13 kwietnia 2018 r.

1. Do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie przedmiotowej nowelizacji i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych tj. 9 lipca 2018 r. stosuje się od tego dnia przepisy Kodeksu cywilnego w nowym brzmieniu.
2. Jeżeli zgodnie z Kodeksem cywilnym, w brzmieniu nadanym nowelizacją, termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem 9 lipca 2018 r. (tj. wejścia w życie ustawy nowelizującej) – np. w przypadku skrócenia terminu przedawnienia roszczeń z 10 do 6 lat, termin 6-letni liczony jest od 9 lipca 2018 r.

• Nowych zasad dotyczących przedawnienia (w tym krótszego 6-letniego terminu) nie stosuje się do roszczeń, których bieg terminu przedawnienia rozpoczął się przed 9 lipca 2018 r. i zgodnie z dotychczasowymi przepisami roszczenie przedawniłoby się wcześniej niż przy zastosowaniu przepisów w brzmieniu nadanym nowelizacją.
• Należy zatem przeanalizować czy przedawnienie nastąpi wcześniej na podstawie nowych przepisów (6-letni termin przedawnienia liczony od 9 lipca 2018 r. przypadający na koniec roku kalendarzowego to 31 grudnia 2024 r.) czy też na podstawie dotychczasowych (stosując 10 letni termin przedawnienia liczony od daty wymagalności roszczenia). Z powyższego można wywnioskować, że w przypadku wszystkich roszczeń wymagalnych przed 31.12.2014 r. zastosowanie znajdą dotychczasowe przepisy, bowiem 10-letni termin przedawnienia upłynie przed 31.12.2024 r., a zatem wcześniej niż przy zastosowaniu nowych przepisów.

3. Do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 i art. 125 § 1 Kodeksu cywilnego, stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, w brzmieniu dotychczasowym.
4. Roszczenia przedawnione przysługujące przeciwko konsumentowi, co do których do dnia wejścia w życie przedmiotowej nowelizacji nie podniesiono zarzutu przedawnienia, podlegają z tym dniem skutkom przedawnienia określonym w Kodeksie cywilnym w znowelizowanym brzmieniu – zatem sąd z urzędu będzie badał przedawnienie takich roszczeń.

Bartłomiej Masłoń

radca prawny

Absolwent Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, aplikację radcowską odbywał w Okręgowej Izbie Radców Prawnych we Wrocławiu. Radca prawny od 2019 r., z kancelarią związany od 2017 r.