W przypadku roszczeń z umów o roboty budowlane strony, licząc na polubowne rozwiązanie sporu, często decydują się skorzystać z instytucji zawezwania do próby ugodowej (art. 184 i następne k.p.c.). Sądem właściwym dla rozpoznania takiego wniosku (i zatwierdzenia ewentualnej ugody) będzie sąd powszechny – sąd rejonowy ogólnie właściwy dla przeciwnika. Zazwyczaj wystąpienie z zawezwaniem do próby ugodowej do sądu powszechnego powoduje przerwanie biegu przedawnienia roszczenia i w przypadku niedojścia do ugody, strona kieruje pozew do właściwego sądu. Jednak w przypadku roszczeń z umowy na bazie FIDICa często może powstać poważna wątpliwość czy takie wystąpienie z zawezwaniem do próby ugodowej skutecznie przerwie bieg przedawnienia, skoro w tego typu umowach bardzo często zastrzegana jest właściwość sądu polubownego (np. SA KIG).
Przerwanie biegu przedawnienia – uwagi ogólne
Zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 k.c.: bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem (lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju) albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia (lub ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia). Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo (art. 124 § 1 k.p.c.). Zatem (nominalnie) wystąpienie z zawezwaniem do próby ugodowej do sądu powszechnego z wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej stanowi „czynność przed sądem powołanym do rozpoznania sprawy, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia” (na marginesie odnotowując orzecznictwo sądowe wskazujące na przypadki pozorności takich czynności, jako nienastawionych w istocie na dochodzenia roszczenia). Jednakże w przypadku roszczeń z kontraktów na bazie FIDIC sprawa przerwania biegu przedawnienia roszczenia przez wystąpienie z zawezwaniem do próby ugodowej nie jest tak oczywista.
Wystąpienie z zawezwaniem do próby ugodowej do sądu powszechnego- wątpliwości w przypadku zapisu na sąd polubowny
Wątpliwość co do osiągnięcia skutku przerwania biegu przedawnienia roszczenia wynika z tego, że można spotkać się z zarzutem, iż jedynie sąd polubowny (np. Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej) jest sądem właściwym w zakresie sporów pomiędzy stronami. W konsekwencji wystąpienie z zawezwaniem do próby ugodowej do sądu powszechnego nie powinno wywoływać skutku przerwania biegu przedawnienia, gdyż „nie jest to sąd właściwy do dochodzenia roszczenia”.
Wystąpienie z zawezwaniem do próby ugodowej i przerwanie biegu przedawnienia – wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie
Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 stycznia 2013 r. (sygn. akt. I ACa 960/12, Lex nr 1289619)”Nieprzekonywające są argumenty, że zapis na sąd polubowny wyłącza możność skorzystania z drogi – postępowania o zawezwanie do próby ugodowej przed sądem powszechnym art. 185 k.p.c.Nie stoi to bowiem w sprzeczności z celem samego zapisu na sąd polubowny, a nie miał tu miejsca przypadek wystąpienia wprost z pozwem do Sądu państwowego i odrzucenie pozwu, w zw. z zarzutem zapisu na sąd polubowny”. Dalej Sąd Apelacyjny wyraźnie stwierdza, że „wniosek o zawezwanie do próby ugodowej jako czynność podjęta przed właściwym organem- sądem państwowym, przed którym możliwe było zawarcie ugody sądowej – wywoła skutek materialnoprawny, w postaci przerwania biegu przedawnienia roszczenia co do przedmiotowej wierzytelności wraz z odsetkami art. 123 § 1 pkt 1 kc)”. Pogląd ten należy uznać za właściwy i uzasadniony. Podkreśla on znaczenie konsekwentnie wskazywanego postulatu ustawodawcy dążenia i popierania prób polubownego rozstrzygania sporów. Trzeba zwrócić uwagę, że jeżeli poprzez istnienie zapisu na sąd polubowny tylko ten sąd mógłby być uznany za „właściwy” w rozumieniu art. 123 § k.c. to oznaczałoby, że ewentualna ugoda zawarta przez strony przed sądem powszechnym musiałaby być uznana za niedopuszczalną. Tymczasem niewątpliwe zawarta przez strony przed sądem powszechnym ugoda w sprawie roszczenia wynikającego z umowy zawierającej zapis na sąd polubowny byłaby skuteczna. Wystąpienie z zawezwaniem do próby ugodowej do sądu powszechnego powinno więc przerywać bieg przedawnienia.
Zarzut zapisu na sąd polubowny na etapie postępowania o zawezwanie do próby ugodowej
Pewną ciekawostką może być jeszcze kwestia: jaki wypływ na ustalenie, że wystąpienie z zawezwaniem do próby ugodowej do sądu powszechnego przerywa bieg przedawnienia roszczenia mogłoby mieć podniesienie zarzutu niewłaściwości sądu powszechnego. Przy czym nie chodzi tu o zarzut podnoszony na etapie rozpoznawania samego powództwa przez sąd polubowny (a następnie jako zarzut wobec wyroku sądu polubownego rozpoznawany przez sąd powszechny w wyniku skargi od wyroku sądu polubownego). Chodzi o najwcześniejszy możliwy etap sporu tj. podniesienie takiego zarzutu w toku postępowania z zawezwania do próby ugodowej. Trzeba bowiem pamiętać, że zarzut zapisu na sąd polubowny rozpoznawany jest jedynie na wniosek strony, nigdy z urzędu. Zgodnie z art. 1165 § 1 k.p.c. zarzut niewłaściwości sądu powszechnego (zarzut zapisu na sąd polubowny) powinien zostać podniesiony przez pozwanego/uczestnika postępowania nieprocesowego bezpośrednio po otrzymaniu pozwu lub wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego, przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Oznacza to, że z podniesieniem takiego zarzutu nie można byłoby czekać do doręczenia pozwu przez sąd polubowny. Zarzut taki musiałby zostać podniesiony znacznie wcześniej – właśnie na etapie postępowania przed sądem powszechnym tj. w odpowiedzi na wniosek o zawezwanie do próby ugodowej (względnie podczas posiedzenia sądowego, jeżeli nie była składana odpowiedź na zawezwanie).
Literalnie teza z powołanego wyroku Sad Apelacyjnego w Warszawie sugeruje, że okoliczność taka nie powinna mieć wpływu na stwierdzenie, że doszło do przerwania biegu przedawnienia. Jednakże uzasadnienie powołanego wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie nie daje podstaw do stwierdzenia, że sąd w ogóle rozważał taki scenariusz (stan faktyczny sprawy tego nie potwierdza).
Podsumowanie
Podsumowując, stanowisko iż wystąpienie z zawezwaniem do próby ugodowej do sądu powszechnego nie przerywa biegu przedawnienia roszczenia, dla którego zastrzeżono właściwość Sądu Arbitrażowego przy KIG należy uznać za nieprzekonywujące.
