Czy każda inwestycja musi się kończyć procesem?

14.12.2017
Anna Maciąg
artImg

Kodeks cywilny przewiduje szczególną ochronę wynagrodzenia wykonawcy w przypadku umowy o roboty budowlane (gwarancja zapłaty). Może zostać ona udzielona wyłącznie we wskazanych w przepisach formach, a jeżeli inwestor uchyla się od jej przedstawienia, to wykonawca może skorzystać z określonych prawnie środków, o czym piszę w dalszej części artykułu.

W Kodeksie cywilnym przewidziana została instytucja mająca za zadanie ochronę wynagrodzenia dla wykonawcy – gwarancja zapłaty, a dokładniej: udzielane przez inwestora (ściślej: przez bank lub ubezpieczyciela na zlecenie inwestora) na rzecz wykonawcy (generalnego wykonawcy) zabezpieczenie roszczenia o zapłatę wynagrodzenia za wykonanie robót budowlanych. Uregulowana jest ona w art. 6491-6495 Kodeksu cywilnego.

Celem regulacji jest to, aby zapobiec sytuacjom nieuregulowania lub nieterminowego regulowania zapłaty przez inwestorów lub generalnych wykonawców przede wszystkim małym i średnim przedsiębiorstwom. W praktyce jednak okazuje się, że nie jest powszechną praktyką korzystanie z tej instytucji. Warto mieć jej świadomość i móc świadomie dochodzić swoich praw.

Gwarancja zapłaty a charakter umowy

Z uprawnienia do żądania gwarancji zapłaty można skorzystać wyłącznie przy umowach dotyczących wykonania robót budowlanych. Dotyczy więc wyłącznie umowy, w ramach której wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się d dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia (art. 647 Kodeksu cywilnego).

Ważne jest, żeby pamiętać, że uwzględnia się treść umowy, a nie wyłącznie jej nazwę. Ale co oznacza to w praktyce? Nawet jeśli umowa nosi nazwę „umowy o roboty budowlane”, a po zapoznaniu się z jej treścią okazuje się, że materialnie jest to inna umowa (np. umowa o dzieło), to z gwarancji zapłaty skorzystać nie można. Podobnie, jeśli umowa nosi inną nazwę, ale pod względem jej treści spełnia definicję umowy wykonanie robót budowlanych, to w jej ramach można skorzystać z gwarancji zapłaty. W przypadku wątpliwości przy klasyfikowaniu umowy, warto zasięgnąć porady profesjonalisty.

W jakiej formie udziela się gwarancji zapłaty?

Kodeks cywilny precyzuje, iż może zostać wykorzystana jedna z 4 form gwarancji zapłaty, tj.:

  • gwarancja bankowa;
  • gwarancja ubezpieczeniowa;
  • akredytywa bankowa;
  • poręczenie banku udzielone na zlecenie inwestora.

Kto ponosi koszty gwarancji?

Strony w równych częściach ponoszą udokumentowane koszty zabezpieczenia wierzytelności.

Czy można ograniczyć w umowie prawo do żądania przez wykonawcę ustanowienia gwarancji?

Nie. Z przepisów wprost wynika, że nie można ani wyłączyć, ani ograniczyć, prawa wykonawcy do żądania od inwestora gwarancji zapłaty. Gwarancji zapłaty wykonawca może żądać w każdym czasie. Co więcej, jeśli inwestor próbowałby odstąpić od umowy na skutek żądania wykonawcy do przedstawienia gwarancji zapłaty, to takie odstąpienie od umowy jest bezskuteczne. Przepisy w tym zakresie są restrykcyjne.

A co jeśli inwestor nie przedstawi gwarancji zapłaty?

Wykonawca może odstąpić od umowy z winy inwestora, jeżeli w wyznaczonym przez siebie terminie (nie krótszym niż 45 dni), nie uzyska żądanej gwarancji zapłaty. Brak żądanej gwarancji zapłaty stanowi zatem przeszkodę w wykonaniu robót budowlanych z przyczyn dotyczących inwestora. Inwestor nie może odmówić zapłaty wynagrodzenia mimo niewykonania robót budowlanych (jeżeli wykonawca był gotów je wykonać), lecz może odliczyć to, co wykonawca oszczędził z powodu niewykonania robót budowlanych.

referent Anna Maciąg

Anna Maciąg

referent
Doktorantka i absolwentka Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, z kancelarią CASUS IURIS związana od 2016 r. do 2019 r.

Czy każda inwestycja musi się kończyć procesem? Casus Iuris Radca Prawny Wrocław

Casus Iuris 2023Korzystanie ze strony oznacza akceptację wykorzystywania plików "cookies".