W przypadku zamówień publicznych projekty wykonawcze są elementem szczególnie „wrażliwym”, gdyż jako podstawowy element opisu przedmiotu zamówienia ich zmiany bardzo często mogą wpływać na roboty wykonawcy, a w konsekwencji mogą prowadzić do konieczności zmiany wynagrodzenia Wykonawcy.
Jak wskazywano we wcześniejszej publikacji o projekcie budowlanym , zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 1) Prawa budowlanego do obowiązków inwestora należy zorganizowanie procesu budowy, z uwzględnieniem zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, a w szczególności zapewnienie : opracowania projektu budowlanego i, stosownie do potrzeb, innych projektów. Podobnie powołane rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (tekst jednolity Dz.U. 2012 poz. 462) stanowi o tym (§1), że projekt budowlany stanowi podstawę do wydania decyzji o pozwoleniu na budowę, nie ograniczając zakresu opracowań projektowych w stadiach poprzedzających opracowanie projektu budowlanego, wykonywanych równocześnie, w szczególności projektu technologicznego oraz na potrzeby związane z wykonywaniem robót budowlanych.
Projektami takimi są zazwyczaj tzw. projekty wykonawcze, które operują na dużo większym poziomie szczegółowości w stosunku do wymagań stawianych w przepisach prawa budowlanego projektom budowlanym. Tak więc projekt budowlany przygotowywany jest zazwyczaj jedynie na potrzeby uzyskania formalnej decyzji o pozwoleniu na budowę i operuje rozwiązaniami na znacznym poziomie ogólności, a przez to jest często niewystarczający dla realizacji robót na tej podstawie. Rozwiązania projektu budowlanego są następnie rozwijane i uszczegóławiane w projektach wykonawczych, tak aby na podstawie takich opracowań można było powierzyć wykonawstwo robót. Oczywiście projekty wykonawcze muszą być zgodne z rozwiązaniami zawartymi w zatwierdzonym projekcie budowlanym i ewentualne rozbieżności pomiędzy tymi opracowaniami nie mogą dotyczyć elementów „zmian istotnych” (dla których wprowadzenia wymagane byłoby uzyskanie zmiany decyzji o pozwoleniu na budowę). Warto przy tym podkreślić, że na gruncie prawa budowlanego nie występują uregulowania określające niezbędny zakres i szczegółowość projektów wykonawczych, elementy te wynikają z praktyki i przede wszystkim potrzeb wykonawstwa. Biorąc za punkt odniesienia art. 647 KC, zgodnie z którym wykonawca zobowiązany jest wykonać obiekt zgodnie z projektem dostarczonym przez inwestora, projekty wykonawcze ze swej istoty powinny zapewnić wykonawcom obiektów możliwość wykonania zamówionego przez inwestora obiektu budowlanego (oraz możliwości uzyskania rozliczenia).
Pewne usystematyzowanie pojęcia i zakresu projektów wykonawczych występuje w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego (Dz.U. Nr 202 poz. 2072 ze zm.). Zgodnie z art. 31 Prawa zamówień publicznych, przedmiot zamówienia na roboty budowlane zmawiający winien opisać za pomocą dokumentacji projektowej oraz specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych, zaś jeżeli przedmiotem zamówienia jest zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych – za pomocą programu funkcjonalno-użytkowego, zaś szczegółowy zakres i formę tych opracowań określa rozporządzenie wykonawcze.
Zawarte w rozporządzeniu uregulowania nie dotyczą stricte samego systemu/praktyki budowlanej, ale zostały ustanowione jako element prawa zamówień publicznych. Konsekwencją tego jest w szczególności to, że adresatami tego rozporządzenia są wyłącznie zamawiający z sektora finansów publicznych. Zgodnie z powołanym rozporządzeniem :
- Zakres dokumentacji projektowej ustala zamawiający, biorąc pod uwagę tryb udzielenia zamówienia publicznego oraz wymagania dotyczące postępowania poprzedzającego rozpoczęcie robót budowlanych wynikające z Prawa budowlanego (§ 3)
- Dokumentacja projektowa, służąca do opisu przedmiotu zamówienia na wykonanie robót budowlanych, dla których jest wymagane uzyskanie pozwolenia na budowę, składa się w szczególności z (§ 4) :
- projektu budowlanego w zakresie uwzględniającym specyfikę robót budowlanych;
- projektów wykonawczych w zakresie, o którym mowa w § 5;
- przedmiaru robót w zakresie, o którym mowa w § 6;
- informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, w przypadkach gdy jej opracowanie jest wymagane na podstawie odrębnych przepisów.
- Projekty wykonawcze powinny uzupełniać i uszczegóławiać projekt budowlany w zakresie i stopniu dokładności niezbędnym do sporządzenia przedmiaru robót, kosztorysu inwestorskiego, przygotowania oferty przez wykonawcę i realizacji robót budowlanych (§ 5 ust.1).
- Projekty wykonawcze zawierają rysunki w skali uwzględniającej specyfikę zamawianych robót i zastosowanych skal rysunków w projekcie budowlanym wraz z wyjaśnieniami opisowymi, które dotyczą (§ 5 ust. 2):
- części obiektu,
- rozwiązań budowlano-konstrukcyjnych i materiałowych,
- detali architektonicznych oraz urządzeń budowlanych,
- instalacji i wyposażenia technicznego
– których odzwierciedlenie na rysunkach projektu budowlanego nie jest wystarczające dla potrzeb, o których mowa w ust. 1.
Należy podkreślić, że dla zamawiających z sektora finansów publicznych (udzielających zamówienia publicznego na roboty budowlane), przepisy powołanego rozporządzenia stanowią nie tylko wiążące ich przepisy o charakterze administracyjno-organizacyjnym w rozumieniu systemu zamówień publicznych. Dla zamawiających udzielających zamówienia publicznego na roboty budowlane rozporządzenie to stanowi jednocześnie „właściwe przepisy” w rozumieniu art. 647 i 648 kodeksu cywilnego, wyznaczając tym samym dla inwestora publicznego zakres „czynności związanych z przygotowaniem robót i dostarczeniem projektu” oraz dookreślają „dokumentację wymaganą przez właściwe przepisy” jako część składową umowy o roboty budowlane zawartej w ramach zamówienia publicznego.
Szczególnego podkreślenia wymaga wymóg rozporządzenia, aby dokumentacja wykonawcza uzupełniała i uszczegóławiał projekt budowlany w zakresie i stopniu dokładności niezbędnym do sporządzenia przedmiaru robót, kosztorysu inwestorskiego, przygotowania oferty przez wykonawcę i realizacji robót budowlanych.
W konsekwencji należy wskazać, że niezapewnienie przez zamawiającego projektu zgodnego z powołanym rozporządzeniem, może stanowić naruszenie przez niego zobowiązania wynikającego z art. 647 i 648 KC obejmującego zakresie dostarczenia wymaganej przez przepisy dokumentacji.
Natomiast nie zawsze zmiany w projekcie wykonawczym muszą być wynikiem niedoskonałości pierwotnego projektu wykonawczego i wprowadzenie zmian samo w sobie nie jest dowodem na wadliwość czy braki pierwotnego projektu. Powszechne są stosunkowo nieduże zmiany wprowadzane w trybie nadzoru autorskiego, przy czym w idealnym świecie (J) , tryb ten służy uzgadnianiu możliwości wprowadzenia rozwiązań zamiennych w stosunku do przewidzianych w projekcie, zgłoszonych przez kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego, a nie poprawianiu ewidentnych braków i niezgodności w dokumentacji projektowej (instytucji nadzoru autorskiego chcielibyśmy poświęcić osobną publikację).
